Hiperbaryczna terapia tlenowa stymuluje komórki macierzyste okrężnicy i indukuje gojenie śluzówki u pacjentów z opornym na leczenie, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego : badanie prospektywne serii przypadków.
Mohamed Bekheit, Nahed Baddour, Khaled Katri, Yousry Taher, Khaled El Tobgy, Essam Mousa

WSTĘP
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (UC) jest chorobą zapalną jelita grubego cechującą się owrzodzeniami błony śluzowej jelita oraz zakłóceniem rytmu wypróżnień. Choroba przejawia się w aktywnej fazie zwiększoną częstotliwością ruchów jelit, z lub bez towarzyszącego krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Objawy te są odwracane za pomocą farmakologicznej indukcji procesów gojenia śluzówki i wyciszania stanów zapalnych jelita. Patogeneza tego schorzenia obejmuje: uwarunkowanie genetyczne, zmiany flory bakteryjnej jelit, zaburzenie funkcjonowania układu odpornościowego oraz nieprawidłowości w produkcji cytokin. Stosowanie kwasu 5-aminosalicylanowego (5-ASA) jest uważane za pierwszą linię terapii, ponieważ indukuje remisję u większości pacjentów z łagodnymi i umiarkowanymi objawami choroby. Osoby z ciężkim przebiegiem choroby wymagają leczenia uzupełniającego – kortykosteroidów i modulatorów funkcji układu immunologicznego. Chociaż te leki są skuteczne w wielu przypadkach, u niektórych pacjentów nie dają pożądanych rezultatów. Ponadto mogą wykazywać znaczące, negatywne skutki uboczne zwłaszcza po długotrwałym stosowaniu.

Tlenoterapia hiperbaryczna (HBOT – czyli zastosowanie inhalacji 100% tlenu w podwyższonym ciśnieniu) jest stosowana w medycynie jako opcja terapeutyczna dla wspomagania leczenia różnych schorzeń. Niemniej jednak użyteczność leczenia zapalnych chorób jelit przy pomocy HBOT jest obserwowana w świecie naukowym od niedawna i wciąż trwają dokładne badania na ten temat. Liczne analizy doświadczalne są przeprowadzane na laboratoryjnych modelach zwierzęcych z wywołanymi chorobami jelit, takimi jak ischemia (niedokrwienie) i stany zapalne. Te eksperymenty wykazały między innymi silny potencjał zastosowania HBOT w leczeniu różnych zaburzeń żołądkowo – jelitowych, poprzez aktywację komórek macierzystych jelita, która to aktywacja jest jednym z proponowanych mechanizmów działania HBOT.

MATERIAŁY I METODY
W 1994 roku kobieta z opornym na standardowe leczenie, ciężkim zapaleniem jelita grubego (UC) została skierowana do leczenia tlenoterapią hiperbaryczną, aby poprawić jej ogólny stan zdrowia przed zaplanowanym zabiegiem kolektomii. Po 40 sesjach w komorze hiperbarycznej, ogólny stan pacjentki poprawił się znacząco wraz z całkowitą remisją objawów zapalenia okrężnicy, dlatego operacja została odroczona. Na tej podstawie zaczęto proponować serie zabiegów HBOT u innych pacjentów z opornym na leczenie UC.

W latach 1994 i 2011, 32 kolejnych pacjentów z opornym na leczenie UC leczono przy pomocy HBOT. Średni wiek pacjentów wynosił 34,5 lat (zakres 19-50 lat). Pięćdziesiąt procent pacjentów stanowiły kobiety. Oprócz leczenia dietetycznego w oparciu o dobrze zrównoważony plan odżywiania, bogaty w białko, węglowodany złożone, produkty pełnoziarniste i tłuszcze nienasycone, stosowana została także standardowa terapia farmakologiczna. U pacjentów z klinicznie cięższymi objawami choroby podawano dożylnie kortykosteroidy.

HBOT przeprowadzono w dwóch komorach hiperbarycznych. Całkowity czas każdego zabiegu wynosił 60 minut. Sesje powtarzano pięć razy w tygodniu przez okres ośmiu kolejnych tygodni (łącznie dało to 40sesji w komorze hiperbarycznej). Wszyscy pacjenci otrzymywali standardową, zindywidualizowaną terapię medyczną równocześnie z sesjami hiperbarycznymi.

Od 1 do 3 tygodni po zakończeniu sesji hiperbarycznych, wykonywano kolonoskopię i wielokrotnie pobierano biopsję w celach diagnostycznych. Wszystkie badania endoskopowe zostały przeprowadzone przez jednego konsultanta.

WYNIKI
Wszyscy pacjenci (100%) biorący udział w niniejszym badaniu, którzy przeszli terapię HBOT we wspomaganiu leczenia lekoopornej UC, wykazali niezwykle korzystną poprawę kliniczną, jak również poprawę w parametrach endoskopowych i histopatologicznych wykorzystywanych do oceny odpowiedzi na leczenie. Leczenie HBOT stwarza korzystne warunki do gojenia się śluzówki jelita, co jest głównym celem wszystkich stosowanych do tej pory protokołów leczenia UC.

Jednym z pośrednich mechanizmów wpływających na nasilenie objawów zapalenia jest przewlekłe niedokrwienie komórek jelita, które prowadzi do ich niedotlenienia, niedożywienia i wpływa na nasilenie się stresu oksydacyjnego. Bezpośrednio prowadzi to do osłabienia funkcjonowania mitochondriów komórek jelit co jeszcze bardziej nasila procesy zapalno – martwicze. Dodatkowo pojawia się także obrzęk śluzówki. Tlenoterapia hiperbaryczna wyraźnie powoduje zmniejszenie stanu zapalnego w obrębie jelit oraz wsparcie funkcji mitochondriów. Jednym z proponowanych mechanizmów działania HBOT jest także przyspieszenie gojenia śluzówki, poprzez zwiększenie liczby komórek macierzystych w błonie śluzowej okrężnicy. To promuje różnicowanie komórek macierzystych okrężnicy. Znajdują się one w: załamaniach śluzówki okrężnicy, w szpiku kostnym tzw. ,,czerwonym” oraz w formie migrujących komórek macierzystych. Również poprzez stymulację tworzenia nowych połączeń naczyniowych i lepsze natlenowanie krwi krążącej HBOT indukuje procesy gojenia się tkanki jelita.

PODSUMOWANIE
1. Tlen hiperbaryczny wykazuje działanie przeciwzapalne 2. Stymuluje powstawanie nowych komórek macierzystych oraz przyspiesza ich kierunkowane różnicowanie się. Indukuje regenerację i przebudowę komórek okrężnicy dzięki czemu jest niezwykle pomocny w leczeniu stanu zapalnego w obrębie jelit 3. HBOT to metoda łatwo dostępna i stosunkowo tania (w porównaniu z innymi metodami leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego) 4. Tlenoterapia hiperbaryczna wpływa na poprawę ogólnego stanu zdrowia oraz samopoczucia pacjenta (działanie ogólnoustrojowe) i może być niezwykle przydatna we wspomaganiu leczenia wielu schorzeń (także tych współistniejących u pacjenta z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego).

Tytuł oryginału: ,,Hyperbaric oxygen therapy stimulates colonic stem cells and induces mucosal healing in patients with refractory ulcerative colitis: a prospective case series”

Mohamed Bekheit, Nahed Baddour, Khaled Katri, Yousry Taher, Khaled El Tobgy, Essam Mousa [w]: BMJ Open Gastroenterol. 2016; 3(1)

Link do artykułu w języku angielskim: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4860723/