Około 68% wszystkich kobiet z rakiem piersi przechodzi radioterapię w ramach leczenia. Mimo że techniki radioterapii uległy z czasem poprawie, nadal może wywoływać późną toksyczność popromienną. Późna toksyczność popromienna charakteryzuje się połączeniem bólu piersi lub klatki piersiowej, obrzęku piersi i/lub ramion, zwłóknienia, upośledzenia ruchów ręki. Objawy, takie jak zwłóknienie i ból piersi, mogą nasilać się przez co najmniej 10 lat po radioterapii i znacznie zaburzać codzienne funkcjonowanie i jakość życia. 

Leczenie późnej toksyczności popromiennej zależy od objawów i może obejmować leki przeciwbólowe, fizjoterapię, terapię obrzęku limfatycznego, a w niektórych przypadkach zabieg chirurgiczny (rekonstrukcyjny).

Udowodniono, że hiperbaria tlenowa jest bezpieczną i skuteczną metodą leczenia późnej toksyczności popromiennej w różnych lokalizacjach guza. 

Cel badań:

Celem tego badania była ocena późnej toksyczności popromiennej zgłaszanej przez pacjentów z rakiem piersi, którzy byli leczeni w latach 2015-2019 w Holandii. Po drugie, oceniono jakość życia oraz czynniki związane ze skutecznością hiperbarii tlenowej

Materiały i metody: 

Wszyscy pacjenci z rakiem piersi z późną toksycznością popromienną skierowano w okresie od stycznia 2015 r. do grudnia 2019 r. na zabiegi w komorze hiperbarycznej w Instytucie Hiperbarycznej Terapii Tlenowej (IvHG). Wykluczono pacjentów, którzy mieli: choroby współistniejące, zabiegi w komorze hiperbarycznej były wykonywane wcześniej jak i również pacjentów z osteoradionekrozą. Przed rozpoczęciem zabiegów w komorze hiperbarycznej lekarz potwierdził późną toksyczność popromienną i ustalił, czy objawy piersi lub ściany klatki piersiowej (tj. połączenie bólu piersi lub ściany klatki piersiowej, obrzęku piersi i/lub ramion, zwłóknienia, upośledzenia ruchu ramion) może być wynikiem radioterapii.

Leczenie składało się z 40 sesji terapeutycznych w ciśnieniu 2,5 atmosfery (ATA), z czasem trwania 115 minut na sesję. Po osiągnięciu ciśnienia zabiegowego pacjent zaczynał oddychać 100% tlenem przez zamknięty, wbudowany system oddechowy (kaptur lub maska). 

Wyniki: 

W okresie od stycznia 2015 r. do grudnia 2019 r. na hiperbarię tlenową skierowano 1280 pacjentów z  rakiem piersi. Spośród nich do analizy włączono 1005 (78,5%) pacjentów. Większość pacjentów stanowiły kobiety. Średni wiek wynosił 57,9 lat, a większość pacjentek była leczona chirurgicznie oszczędzając pierś. Łącznie 336 (33,4%) pacjentów otrzymało radioterapię miejscową, a 264 (26,3%) pacjentów poddano radioterapii lokoregionalnej. 

Wyniki oceny bólu zmniejszyły się znacząco, z 43,4 przed zabiegami w komorze do 30,5 pod koniec sesji w komorze, do 29,7 po 3 miesiącach obserwacji. Zaobserwowano również istotne zmniejszenie objawów piersi pod koniec leczenia w komorze hiperbarycznej (29,4) i po 3 miesiącach (28,9) w porównaniu z wynikiem początkowym (44,6). Znacznie zmniejszyła się punktacja objawów ramienia od 38,2 do 26,0 na koniec leczenia i 27,4 po 3 miesiącach obserwacji. Wyniki funkcjonowania społecznego poprawiły się z 74,2 przed leczeniem do 75,9 po leczeniu i dalej do 82,3 po 3 miesiącach obserwacji. Również funkcjonowanie emocjonalne, funkcjonowanie fizyczne i wyniki jakości życia wzrosły z czasem.

Wyniki oceny bólu piersi były dostępne na początku i na końcu leczenia w komorze hiperbarycznej dla 749 pacjentek. Łącznie 61,5% pacjentek zgłaszało ból piersi w stopniu 3-4 przed leczeniem, a 30,0% zgłaszało ból piersi w stopniu 3-4 po leczeniu w komorze. Spośród pacjentów z bólem w stopniu 3-4 na początku leczenia, 271 pacjentów (58,8%) miało ból w stopniu 1-2 pod koniec leczenia, a 190 pacjentów nadal miało ból w stopniu 3-4 (tj. niepowodzenie leczenia) po zakończeniu leczenia w komorze hiperbarycznej.

Wnioski: 

1. Badanie pacjentek z rakiem piersi z późną toksycznością popromienną wykazuje korzystny wpływ hiperbarii tlenowej na zgłaszane przez pacjentki objawy oraz jakość życia i funkcjonowania do co najmniej trzech miesięcy po zakończonym leczeniu w komorze hiperbarycznej. 
2. Potwierdza również, że tlenoterapia hiperbaryczna jest bezpieczna, ponieważ poważne skutki uboczne są ograniczone.

Bibliografia:

1. Batenburg M., Maarse W., Femke van der Leij, Baas I., Boonstra O., Lansdorp N., Doeksen A., Desiree van den Bongard, Verkooijen H. The impact of hyperbaric oxygen therapy on late radiation toxicity and quality of life in breast cancer patients. Breast Cancer Research and Treatment volume 189, pages 425–433 (2021).
2. Jassem J., Krzakowski M., Bobek-Billewicz B., Duchnowska R., Jeziorski A., Olszewski W., Senkus-Konefka E., Tchórzewska-Korba H., Wysocki P. Rak piersi. Onkologia w praktyce klinicznej — edukacja 2020, tom 6, nr 5.